Toruńskie mosty stalowe

Żelazny most kolejowy
Powstał w latach 1870-1873, jako połączenie głównych linii kolejowych pruskiego układu komunikacyjnego (Berlin-Poznań-Olsztyn-Wystruć w Prusach Wschodnich). Obok funkcji komunikacyjnej, pod koniec XIX w. pełnił on ważną rolę w systemie fortyfikacji Dolnej Wisły.

Pocztówka:
Widok mostu kolejowego od strony miasta, ok. 1915, MT/HN/1368/478, 485

Nad głównym nurtem rzeki zbudowano pięć dużych przęseł, a nad tzw. Starą Wisłą i Kępą Bazarową jedenaście małych przęseł. Most mieścił jeden tor kolejowy, wąską jezdnię i chodnik dla pieszych.

Pocztówka:
Widok wjazdu na most kolejowy od strony Kępy Bazarowej, przed 1920, MT/HN/1368/492

Mosty wykorzystywane jako elementy fortyfikacji były umacniane - budowano je z  wartowniami i bramami zamykającymi wjazdy, a w celu ich upiększenia stosowano wieże, rzeźby etc., często o patriotycznym charakterze. W Toruniu wieże, o wysokości ponad 20 m, w dolnej części mieściły m.in. pomieszczenie dla wartownika mostowego, a zdobiły je cztery figury z piaskowca o wysokości 2,8 m i cztery płaskorzeźby o wymiarach 4,16 x 2,2 m, nawiązujące do krzyżackiej i pruskiej przeszłości miasta. Rzeźby te - symbole panowania pruskiego, zdemontowano w 1920 roku, a same wieże rozebrano w latach 50. XX w.

Fotografia:
Most kolejowy w Toruniu, im. Eernesta Malinowskiego, rok 2008

W roku 1922 konieczne było wzmocnienie mostu, ze względu na znaczną eksploatację po spaleniu się pomostu drewnianego (1877). Prace prowadzono bez wstrzymania ruchu na moście (1928-1929). W 1934 roku, po oddaniu do użytku mostu drogowego, most kolejowy zamknięto dla ruchu kołowego i pieszego.

W roku 1999 mostowi nadano imię Ernesta Malinowskiego.

Żelazny most drogowy
Koncepcja budowy nowego mostu drogowego powstała w roku 1913. Proponowano różne lokalizacje, np. na osi ul. Żeglarskiej. Ze względu na trudną sytuację ekonomiczną miasta decyzję o budowie mostu, z użyciem materiałów z rozbiórki mostu w Opaleniu, podjęto dopiero w 1927 roku.

Fotografia:
Brama wjazdowa na most w Opaleniu, krótko przed rozbiórką

Most w Opaleniu, zbudowany przez Niemców w latach 1907-1910, łączył trasę między Rzeszą Niemiecką a Prusami Wschodnimi. Po 1920 roku most ten znalazł się na polskim terytorium, ale u jego wylotu przebiegała granica niemiecka - utracił wiec znaczenie i rację bytu. Część materiałów z Opalenia zużyto także przy budowie mostu drogowego w Koninie. Rozbiórkę mostu w Opaleniu prowadzono w latach 1928-1929, pracowało tam ok. 300 robotników.

Fotografia z okresu budowy, 1930-1931, MT/HN/1446, MT/HN/1445

W roku 1929 elementy mostu przewieziono barkami do Torunia, składowano je na lewym brzegu Wisły lub na prawym brzegu koło tzw. "Grzyba". W 1930 roku ukończono budowę filarów i przyczółków, zamontowano 3 przęsła od strony Podgórza. Pracowało średnio 305 robotników. Do znitowania tych 3 przęseł zużyto 105 ton nitów. Prace miały być ukończone w 1931 roku, a otwarcie - wiosną roku 1932, jednak w roku 1931 wstrzymano miastu kredyty. Most uruchomiono na gwiazdkę 1933 r. W 700-lecie Torunia na moście uruchomiono linię tramwajową. Cały most oddano do użytkowania 11 listopada 1934 r.

Pamiątkowa fotografia ekipy budowlanej, 1930-1931, MT/HN/I/2121

Jeszcze podczas budowy rozpisano ankietę na nazwę mostu. Wzięło w niej udział 1.336 osób. Proponowano nazwy m. in.: Bolesława Chrobrego, Grunwaldzki, Jagielloński, Wolności, Tramwajowy, Wielkomiejski, Zgody, Podgórsko-Toruński, Kopernika (najwięcej głosów - 994).

Zarząd Miejski zaproponował nazwę Most 700-lecia; Narodowcy z Rady Miejskiej - Most Wolności; władze wojewódzkie - Most Piłsudskiego - i takie imię nadano w 1934 r., jako że decydujący był głos władz państwowych ze względu na skalę finansowego udziału w budowie (ponad 80%).

Pocztówka:
Widok na most drogowy od strony miasta, przed 1939, MT/HN/1369/265

W dniu 11. listopada 1934 roku nastąpiło uroczyste otwarcie mostu, któremu towarzyszyła defilada wojskowa, poświęcenie budowli i uroczysty obiad.

Fotografia:
Most drogowy w Toruniu, im. Józefa Piłsudskiego, rok 2008

Toruńskie mosty w latach II wojny światowej

Podczas II wojny światowej toruńskie mosty niszczono dwukrotnie. 7 września 1939 roku wycofujące się wojska polskie wysadziły obie przeprawy. Po zajęciu Torunia Niemcy przystąpili do ich odbudowy, wykorzystując pracę polskich więźniów.

Pocztówka:
Widok mostu drogowego zniszczonego we wrześniu 1939 r., MT/HN/1368/510

W roku 1940 uruchomiono most kolejowy, zaś most drogowy - tylko prowizorycznie, z mostem objazdowym. Postanowiono zbudować przeprawę 150 m poniżej osi mostu drogowego (na wysokości dzisiejszego Wodnika), jednak nie zrealizowano tego zamysłu.

Obraz:
Toruń - most drogowy, Kalina Otto, 1943, MT/M/141/SN

30. stycznia 1945 roku oba mosty znów zostały wysadzone, tym razem przez Niemców. Most kolejowy znów ucierpiał mniej. Odbudowano go w roku 1947, a most drogowy - w latach 1946-1949.

(wykorzystano materiał przygotowany przez p. Katarzynę Kluczwajd
z Muzeum Okręgowego w Toruniu oraz archiwalia zgromadzone w Muzeum)